مسئله گاز محاسبه نشده، همواره یک چالش برای شرکت‌های گاز استانی بوده است. یکی از عواملی که منجر به افزایش میزان گاز محاسبه نشده می‌شود، مصارف ناهنجار است. حالت‌های مختلفی را می‌توان به عنوان مصرف ناهنجار در نظر گرفت. برای مثال؛ دستکاری کنتور برای پایین نشان دادن میزان مصرف، خرابی کنتور، کالیبره نبودن کنتور و … از جمله عوامل در نظر گرفتن یک مصرف به عنوان ناهنجاری می‌باشند.

بیان مسئله

در شرکت گاز استان البرز، جهت شناسایی مصارف ناهنجار از محاسبات دستی و ابزارهایی مانند اکسل استفاده می‌شود؛ به طور مثال با مقایسه مصرف گاز مشترکین با دوره‌های گذشته، یک لیست از مشترکین با مصارف مشکوک بدست می‌آوردند. البته این رویه محدود به استان البرز نبوده و در بیشتر شرکت‌های گاز استانی از همین روش استفاده می‌شود. این روش نقص‌های گوناگونی مانند در نظر نگرفتن همه عوامل مؤثر بر تغییر رفتار مصرف، سرعت پایین، و وجود خطا در محاسبات دستی را به همراه دارد. تیم دایوتک در پروژه‌ای با شرکت گاز استانی البرز، راه حلی هوشمند به نام «رادار» جهت برطرف کردن این نواقص ارائه کرده است.

حل مسئله

داشبورد «رادار» با کمک الگوریتم‌های هوشمند و همچنین روش‌های بهینه در پردازش داده‌ها، توانسته است این نواقص را تا حد زیادی برطرف کند. رادار، علاوه بر تشخیص مصارف ناهنجار، این امکان را می‌دهد تا با تسریع فرایند دسترسی به داده‌ها و یکپارچه‌سازی اطلاعات موجود در منابع مختلف، بتوان با سرعت و دقت بیشتری وضعیت مشترکین را پایش و در رابطه با آن تصمیم‌گیری کرد.

این داشبورد به صورت اختصاصي توسط تیم دایوتک توسعه داده شده است. هدف از ساخت اين داشبورد، تسهیل و تسریع فرایند پایش مصارف مشترکین در دوره‌های مختلف می‌باشد. داشبورد رادار با تصويرسازي­هايي كه از وضعيت داده­ها در اختيار مي­گذارد، مي­تواند يك اشراف كلي از وضعيت موجود بر اساس بازه زماني دلخواه و يا حتي گروه خاصی از مشتركين در اختیار بگذارد.

در ابزار مرتبط با تشخیص ناهنجاری از داشبورد رادار، گزارشی از مشترکینی که توسط مدل‌های هوش مصنوعی به عنوان ناهنجار شناخته شده­اند، نمایش داده می‌شود. امکان شخصی‌‌سازی نیز در خروجی‌ این ابزار بر اساس تعداد مشترکین وجود دارد. با انتخاب تعداد مشترکین، می‌توان لیست مشترکین را به ترتیب میزان اطمینان مدل در تشخیص ناهنجار بودن مصرف دریافت کرد. علاوه بر این، می‌توان با انتخاب يك مشترك، نمودارهايي از الگوي مصرف آن را در اين ابزار مشاهده و تاریخچه مصارف او در سال‌های گذشته را بررسی نمود.

نتایج

این داشبورد توانسته است کمک شایانی به مسئولین واحد امور مشترکین در شرکت گاز استان البرز داشته باشد. به عنوان مثال در یک بررسی میدانی از مشترکین ناهنجار شناسایی شده توسط رادار، مشاهده شد که تعداد زیادی از این مشترکین واقعاً مصرفی نامتعارف داشته‌اند. این مصارف به دلایل مختلفی مانند ساخت و ساز، خرابی کنتور، دستکاری و یا انشعاب غیرمجاز عادی نبوده است. همچنین داشبورد رادار توانست نسبت به روش مورد استفاده کارشناس امور مشترکین، با دقتی بیش از سه برابر، مشترکین ناهنجار را شناسایی کند.

با این حال باید توجه داشت که کیفیت داده در دسترس تأثیر بسیار زیادی بر عملکرد مدل‌های هوشمند دارد. با توجه به ناكافي بودن داده تمیز و  برچسب­‌دار در این پروژه، لازم است كه مدل­ها در دراز مدت مورد استفاده قرار گرفته و با دریافت بازخورد از جانب كارشناسان، مدل‌ها بروزرسانی شده و عملكرد آن‌ها بهبود یابد. بدون طي­كردن اين مراحل، هيچ یک از مدل‌های هوش مصنوعی نخواهند توانست عملكرد مناسبي در واقعيت نشان دهند و عملکرد مناسب آن‌ها محدود به محيط‌های آزمايشگاهی خواهد بود.