گاز طبیعی تأمین کننده انرژی مورد نیاز برای بسیاری از فعالیت‌های خانگی و صنعتی می‌باشد. به دلیل تجدیدناپذیر بودن منبع گاز طبیعی، بهینه‌سازی مصرف آن همواره مورد توجه بوده است. در سیستم توزیع و انتقال گاز طبیعی، میان حجم گاز اندازه‌گیری شده در نقاط دریافت و نقاط تحویل، اختلافی وجود دارد که به گاز گمشده یا گاز محاسبه نشده شهرت یافته است. گاز گمشده یکی از عوامل هدررفت گاز به حساب می‌آید و در کشورهای مختلف به عنوان یک چالش مورد مطالعه بوده است. پیدا کردن منشأ گاز گمشده به جلوگیری از هدررفت گاز و همچنین افزایش بازدهی خطوط انتقال گاز کمک شایانی خواهد کرد.
بیان مسئله
شرکت گاز استان البرز همچون بسیاری از مناطق دیگر از مسئله گاز گمشده مستثنی نبوده و همواره با این چالش مواجه بوده است. تأمین گاز مورد نیاز استان البرز به دلیل وجود نیروگاه و کارخانه سیمان (که گاز طبیعی یکی از منابع اصلی تأمین سوخت آن‌ها می‌باشد) در کنار مناطق مسکونی، چالش‌های خاص خود را به همراه دارد. پیدا کردن عوامل تأثیرگذار بر حجم گاز گمشده، علاوه بر جلوگیری از هدررفت بخش عظیمی از گاز طبیعی، زیان‌های مالی‌ای که این پدیده به همراه دارد را کاهش خواهد داد. در همین راستا، مسئله کشف گاز محاسبه نشده با کمک داده‌های موجود در شرکت گاز استان البرز تعریف شد. خروجی مورد انتظار این مسئله، پیدا کردن علل تأثیرگذار بر گاز گمشده و اندازه‌گیری تأثیر هریک از این عوامل بوده تا بتوان با استفاده از آن به شناختی از وضعیت رسید که به مدیران شرکت گاز در تصمیم‌گیری‌های کلان کمک کند.
حل مسئله
به منظور حل مسئله مطرح شده در استان البرز، تیم تحلیل داده دایوتک به بررسی علل رخ دادن پدیده گاز گمشده پرداخته است. نتایج این مطالعه که از طریق مصاحبه با کارشناسان واحدهای مختلف و بررسی داده‌های موجود در پایگاه داده شرکت گاز استان البرز بدست آمده، در شکل زیر نمایش داده شده است.
اندازه‌گیری تأثیر هریک از این عوامل به صورت دقیق در شرایط وقت پروژه امکان‌پذیر نبوده است. به عنوان مثال در فرايند نشت‌يابي، به دليل نحوه عملكرد دستگاه نشت‌ياب و نيز امكان فاصله داشتن محل نشت با محل شناسايي و نيز مشخص نبودن زمان دقيق شروع نشتي و نداشتن اطلاعات جزئی‌تر، به هيچ عنوان نمي‌توان مقدار گاز از دست رفته را تخمين زد. لازمه محاسبات دقیق در این بخش، جمع‌آوری داده‌ها به صورت جدی می‌باشد. البته باید توجه داشت که این امر تنها مربوط به شرکت‌های گاز ایرانی نیست و تحقیقات در شرکت‌های گاز کشورهای دیگر هم نشان از سختی و عدم دقت در تخمین میزان هدررفت گاز در هر بخش دارد.
نتایج
با کمک تعیین عوامل تأثیرگذار بر پدیده گاز گمشده، از ابتدایی‌ترین مراحل توزیع گاز در استان تا تحویل آن به مصرف‌کننده، این امکان وجود خواهد داشت تا با نظارت بیشتر بر این نقاط، از به هدر رفتن گاز جلوگیری شود. ضمن انجام پروژه، نقاط ضعف و نواقصی که در رابطه با زیرساخت داده‌ای موجود در شرکت گاز استان البرز وجود دارد، شناسایی و اعلام شده‌اند. به جهت رفع این نواقص، در انتهای پروژه پیشنهاداتی به این سازمان ارائه شده است تا با کمک آن، زیرساخت داده‌ای به بلوغ بیشتری رسیده و امکان بررسی‌های دقیق‌تر در این زمینه فراهم شود.
